Wat is jouw mooiste kerstcadeau ooit?
Als je deze vraag aan een kind stelt is de kans groot dat je als antwoord krijgt ‘mijn spelcomputer’, of die vurig gewenste Lego-doos. Volwassenen zullen misschien iets zeggen als ‘mijn eerste kleinkind, geboren op Tweede Kerstdag’. Of ‘die decemberdag toen ik hoorde dat ik definitief kanker-vrij was.’
In 1980 ontvangen een vader en moeder in Merced (California) een kerstcadeau dat alles overstijgt: ze krijgen hun zoon terug.
1 maart 1980
Het is een gure, donkere winteravond in Ukiah, California. In het plaatselijke politiebureau is de avondploeg bezig met administratief werk. Plotseling gaat de deur een klein stukje open en er verschijnt het angstige gezicht van een kleine jongen. Als hij ziet dat hij wordt opgemerkt, rent hij snel weer weg, de duisternis in.
De agenten vinden het vreemd dat het joch zo laat nog alleen op straat is. Al snel weten ze hem te achterhalen, en ontdekken dat hij in het gezelschap is van een jongen van een jaar of 14. Beiden worden meegenomen naar het bureau, alwaar spoedig blijkt dat het kleine jongetje de sinds enkele weken vermiste Timmy White (7) is.
De oudere jongen identificeert zich als Dennis. Op de vraag of hij Timmy ontvoerd heeft ontkent hij verontwaardigd. “Ik wilde hem juist naar huis brengen.” Na de jongen enige tijd verhoord te hebben begint de dienstdoende agent ongeduldig te worden, en zegt met enige stemverheffing: ”als jij hem niet ontvoerd hebt, wie dan wél?”
“Mijn pa” fluistert de jongen gespannen. “Hij deed met hem hetzelfde als hij met mij deed.” De jongen is zenuwachtig en steekt een sigaret op. “ Hij nam me gewoon mee, en hij…”
“Ho, ho, wacht eens even…” reageert de agent. “Wat bedoel je met ‘deed hetzelfde als hij met mij deed’?”
Na een korte stilte zegt Dennis zachtjes: “Ik was zeven, onderweg van school naar huis. Ik weet dat ik Steven heet. Ik ben er vrij zeker van dat mijn achternaam Stayner is.”
Ruim zeven jaar eerder, 4 december 1972
Kersttijd 1972 in Amerika. In Merced, 300 kilometer van Ukiah, is Steven Stayner(7) net onderweg van school naar huis. Meestal doet hij dat samen met zijn zusjes en broer. Vandaag is hij alleen. Als hij ongeveer halverwege is, stopt er een oude auto. Er zitten twee mannen in en de oudste vertelt Steven dat hij dominee is. Hij vraagt of Steven’s ouders wellicht iets aan de kerk willen bijdragen. Steven denkt van wel, en accepteert de lift naar huis die hem aangeboden wordt. Vanaf dat moment is hij van de aardbodem verdwenen.
Nog diezelfde avond weet de kerel, die in werkelijkheid Kenneth Parnell heet en bepaald geen dominee is, met wat sluwe vragen te achterhalen dat de kleine Steven ruzie had met zijn ouders. Hij maakt het jongetje wijs dat zijn ouders hem even niet willen zien. En dat ze hem, dominee Parnell, gevraagd hebben zo lang voor Steven te zorgen.
Twee dagen vermist, 6 december 1972
In Merced en omgeving is inmiddels een grootscheepse zoektocht naar Steven gaande. Er is de afgelopen dagen nog niet het kleinste spoor gevonden. Wanhopig van angst en verdriet volgen zijn ouders Del en Kay de aanwijzingen van een paragnost die beweert te ‘voelen’ waar Steven zich bevindt. Vroeg in de middag arriveren zij met de paragnost en onder politiebegeleiding bij een caravanpark, zo’n 35 kilometer van hun huis. Direct is de teleurstelling groot want op dit ‘trailer park’ woont Steven’s opa. Steven bezoekt hem vaak, hetgeen lijkt te verklaren waarom de paragnost deze plek ‘voelt’. Opa weet van niets, en gebroken keren de ouders huiswaarts.
Hartverscheurend is dat hun zoontje opgesloten zit in Parnell’s aftandse houten chalet, slechts een paar caravans verder… Daar heeft Parnell het komen en gaan van ouders en politie gadegeslagen. In het holst van diezelfde nacht duwt hij Steven in zijn oude Buick, en vlucht halsoverkop naar Santa Rosa, 300 kilometer verder.
Acht dagen vermist, 12 december 1972
’s Avonds dwingt Parnell de kleine Steven bij zich op schoot. Met voorgewend mededogen beweert hij dat Steven’s ouders grote financiële problemen hebben, en niet meer voor zoveel kinderen (Steven heeft drie zusjes en een broer) kunnen zorgen. ‘Dominee’ Parnell maakt hem wijs dat zijn ouders hebben moeten verhuizen en dat hij hun nieuwe adres niet weet. Met plechtige stem deelt hij het huilende jongetje mede dat hij van de rechter het gezag over hem heeft verkregen. Nu Steven Parnell’s wettige zoon is, zal hij voortaan Dennis heten.
Parnell laat ‘Dennis’ in veel opzichten volkomen vrij. Hij mag thuiskomen zo laat hij wil, bier drinken en hij rookt al op zijn negende. Parnell geeft hem een hondje om hem gezelschap te houden. Hij voedt hem en stuurt hem naar school. Maar hij doet nog meer met Dennis. Jarenlang.
Parnell en Dennis verhuizen talloze malen. Op zoek naar weer een ander tijdelijk baantje, of omdat de grond te heet wordt onder Parnell’s voeten. Scholen verzoeken tevergeefs om een onderwijskundig rapport van Dennis’ vorige school. Men merkt zijn wat haveloze, armoedige uiterlijk op en constateert dat hij met regelmaat onverklaarbare emotionele uitbarstingen heeft. Echter: steeds als men teveel aandringt haalt Parnell de jongen van school en vertrekt het tweetal met de noorderzon. Geen enkele school onderneemt vervolgens iets…
Het feit dat de Verenigde Staten geen nationale burgerlijke stand kennen, maakt het er allemaal ook niet gemakkelijker op. Parnell zegt desgevraagd dat Dennis zijn zoon (of adoptiefzoon) is. Naar bewijzen wordt niet gevraagd.
En zo verstrijken de jaren. Alle politieonderzoeken hebben uiteindelijk niets opgeleverd en Steven’s dossier is min of meer gesloten.
Ouders Del en Kay zijn hun kind kwijt. Die loodzware last dragen ze dag in dag uit met zich mee. Vooral in de Kersttijd is de pijn elk jaar weer ondraaglijk. Die tijd die zo bij uitstek draait om ‘familie’ en ‘samenzijn’. De tijd waarin ieder terugkeert naar zijn geboortegrond: ‘driving home for Christmas’. In huize Stayner is die tijd voor de overgebleven kinderen een verschrikking. Een gitzwarte rouwperiode waarin alles enkel en alleen draait om hun verdwenen broertje. Stevens kerstcadeau uit 1972 ligt elk jaar prominent onder de boom.
Zeven jaar en drie maanden vermist, 1 maart 1980
De agent die ‘Dennis’ ondervraagt, draait al wat jaren mee. De naam ‘Steven Stayner’ die de knaap genoemd heeft, doet vaag een belletje rinkelen. Na wat graafwerk in stapels oude papieren in een archiefkast, vist hij een poster uit 1972 tevoorschijn met daarop de tekst ‘vermiste minderjarige’ en een foto van een kleine jongen. “Ben jij dit?” vraagt hij aan de jongen. Deze knikt. “Wel heb ik ooit…” stamelt de agent.
Nog diezelfde avond wordt er 300 kilometer verder, bij Steven’s ouderlijk huis, aangebeld. Op de stoep staat de agent die destijds het onderzoek leidde. Hij heeft met enige regelmaat contact gehouden, maar had de laatste jaren altijd dezelfde boodschap: “Nee, helaas geen nieuws. Maar mocht er een tip binnenkomen, dan trekken we die direct na.”
Vandaag echter heeft hij heel ander nieuws. “Oh, dag agent” zegt Steven’s moeder die de deur opent. “Toch niet weer iets met Cary hoop ik?” Steven’s oudere broer Cary heeft, zeker sinds de verdwijning van Steven, behoorlijke gedragsproblemen en komt wel eens met de politie in aanraking.
“Goede avond Fay. Sorry dat ik je zo laat nog stoor. Ik eh… kom voor… voor Steven.”
Moeder trekt wit weg. “Steven… Is er… Is hij… Is hij nog in leven?”
“Levend en wel! Hij…”
“Wat is er met Steven? WAAR IS HIJ?” brult vader Del die inmiddels naar de deur is komen stormen, buiten zichzelf van vreugde.
“Op een politiebureau in Ukiah. Althans, dat zégt hij!”
“Maar waar is hij dan al die tijd geweest?”
“Bij dezelfde man die hem meenam.”
“Heeft die man, eh… dingen met hem…” “Nee. Steven zegt nee.” antwoordt de agent haastig.
Een dag later, op 2 maart 1980, loopt heel Merced uit voor de terugkeer van de verloren zoon. Steven’s ouders krijgen het cadeau van hun leven. Een verlaat kerstcadeau, want ruim zeven lange jaren is Steven verbonden geweest met de kersttijd, de tijd waarin hij spoorloos verdween. Vandaag, met de lente op komst, kunnen Del en Fay hun jongen eindelijk weer in de armen sluiten, en hem het cadeau geven dat al die jaren steeds weer onder de boom lag.
Moeilijke jaren
Het is een verdrietige constatering, maar na de aanvankelijke euforie blijkt de terugkeer van Steven bepaald niet soepel te verlopen. Steven is erg vrij en grenzeloos opgegroeid bij Parnell. Het valt de puberjongen niet mee om over te schakelen op de streng-religieuze en burgerlijke gezinscultuur. Zijn ouders lijken op hun beurt niet goed in staat te zijn om hem hiervoor de tijd en ruimte te geven. Ze hebben zeven jaar van zijn leven gemist en zien hem nog vaak als het kleine jongetje dat hij was.
Dit alles leidt tot steeds meer en grotere conflicten. Vooral tussen Steven en zijn vader, een rechtlijnige man die niet wil praten over vroeger en vindt dat alles nu weer gewoon moet zijn. Steven is echter ernstig getraumatiseerd. Hij durft alleen niet goed psychische hulp te zoeken omdat zijn vader daar zo fel tegen is. Daarnaast is inmiddels uitgelekt dat zijn kidnapper de jongen wel degelijk misbruikt heeft. Iets waarmee Steven op school erg gepest wordt.
Steven vlucht in alcohol, drugs en roekeloos gedrag. Dit laatste wordt hem uiteindelijk fataal als hij in 1989 een motorongeluk krijgt. Zijn dood wordt in hoge mate veroorzaakt door het feit dat hij erg hard reed en geen helm droeg. Timmy White, de andere jongen die door Parnell gekidnapt was en twee weken vermist bleef, was dankzij Steven eveneens op 2 maart 1980 bij zijn ouders teruggekeerd. Timmy, inmiddels 14, is een van de dragers van Steven’s kist.
Pleegzoon #2
Ik heb de laatste tijd vaak aan het (waargebeurde) verhaal van Steven gedacht. Er is een film van gemaakt (‘I know my first name is Steven’) waarin de echte Steven de rol van politie-agent speelt. Vooral het gedeelte waarin Steven met Timmy midden in de nacht in doodsangst wegvlucht van de kidnapper, op een politiebureau belandt en weer thuiskomt is erg ontroerend.
Maar wat mij vooral bezighoudt is wat daarna kwam. De cultuurshock waarin Steven terechtkomt.
Je niet kunnen aanpassen aan een totaal andere gezinsstructuur, dat is iets waarmee pleegzoon #2 hier ook regelmatig worstelt. En pleegvader dus ook. Ik probeer niet te oordelen over goed of fout. Maar ik constateer dat pleegzoon #2 vaak zijn eigen gang gaat, niet vraagt of overlegt, weinig gevoel voor privacy heeft en bovenal lang niet altijd betrouwbaar is. Om welke reden dan ook.
Ikzelf zoek steeds weer de balans. Enerzijds wil ik hem helpen te functioneren in mijn gezin, zodat hij dat in andere sociale situaties ook beter zal kunnen. Dus ik stel grenzen en wil bovenal dat ik hem kan vertrouwen.
Anderzijds weet ik lang niet altijd of hij dit wel kan leveren. Of hij de schakeling wel kan maken. Van eindeloos computeren naar ‘schermtijd’. Of: van vaak koek en snoep pakken naar koek en snoep moeten vragen (en af en toe krijgen). Van je fouten ontkennen naar je fouten toegeven omdat liegen erger is dan wat je ook uitgevreten mag hebben.
Misschien heeft hij meer tijd nodig. En ik meer geduld. Maar ja… hoeveel tijd heeft hij nog. Voor alles wat een mens aan moet leren is een ‘gevoelige periode’. Is de periode voorbij, dan wordt het een stuk moeilijker. Dat je op je 10de veel gemakkelijker Engels leert dan op je 60ste is tot daaraan toe. Maar helaas gelden die gevoelige perioden ook voor normen- en waardenbesef. Én voor de ontwikkeling van het geweten…
Je kunt op latere leeftijd een hoop inhalen. Maar het duurt langer. En gaat veel moeizamer.
Zegeningen
Ieder stapje, hoe klein ook, is er één. ‘Tel je zegeningen’ zegt men dan. En dat wil ik iedereen graag gunnen. Want we mogen een hoop niét deze Kerst. Niet massaal ‘driving home for Christmas’ naar gezellige huiskamers propvol familie. Geen feestelijke en overvolle Kerstkroegen, Ikea’s, Kerstmarkten, Kerstmissen en Kerstconcerten. Of skipistes.
Maar misschien lukt het allerbelangrijkste wél; samenzijn met je dierbaren, desnoods gespreid. Ik wens het je in ieder geval toe.
Fijne dagen!
Maarten
